Najważniejsze zasady opatrywania ran

04.07.2023

Prawidłowe opatrzenie rany jest uzależnione od jej lokalizacji, głębokości, a przede wszystkim od przyczyny czy też mechanizmu urazu. Stosowane sposoby opatrywania ran uwzględniają utrzymanie rany w czystym środowisku. Niektóre z nich wspomagają gojenie, działają chłodząco, przeciwobrzękowo... W każdym przypadku poważniejszego urazu należy pamiętać o wezwaniu pomocy, zapewnieniu bezpieczeństwa osobie zranionej, prawidłowym przygotowaniu i zaopatrzeniu rany oraz monitorowaniu stanu poszkodowanego. Zawsze trzeba też stosować się do naczelnej zasady mówiącej o tym, że „opatrunki zmienia się tak często jak to konieczne i tak rzadko jak to możliwe”.

Opatrywane rany można podzielić na podstawie ich głębokości, czasu gojenia, mechanizmu urazu lub ryzyka zakażenia. Sposób opatrywania ran zależy przede wszystkim od mechanizmu urazu, choć należy pamiętać, że inaczej wygląda postępowanie w przypadku rany powierzchniowej, głębokiej lub drążącej, podobnie jak w przypadku stanów ostrych (nagłych) lub przewlekłych. Prawidłowe zaopatrzenie rany zależy również od jej czystości (rany czyste, czyste skażone, skażone lub brudne).

Ogólne zasady opatrywania ran

W zależności od rodzaju rany i mechanizmu urazu, celem prawidłowego opatrzenia rany jest ochrona przed zakażeniem miejsca zranienia, zatrzymanie krwawienia, oczyszczenie rany, usunięcie ciał obcych oraz zastosowanie odpowiedniego opatrunku. W każdym przypadku ważne jest utrzymanie rany w czystości i suchości. Niezbędna jest również obserwacja i śledzenie postępów gojenia. Jeżeli występuje zaczerwienienie, obrzęk, wydzielina ropna, silny ból, gorączka, należy natychmiast skonsultować się z lekarzem. Profesjonalna ocena i leczenie są również zawsze wymagane w przypadku poważnych zranień. Poniżej zaprezentowane jest ogólne postępowanie w przypadku wybranych rodzajów ran.

Zobacz: najczęstsze błędy przy opatrywaniu ran.

Rany cięte

Rany cięte powstają w wyniku urazu spowodowanego ostrym narzędziem. Cechuje je zazwyczaj niewielkie uszkodzenie tkanek. Goją się dość szybko.

Pierwsza pomoc w przypadku ran ciętych

Opatrywanie ran ciętych wymaga uwagi i staranności, a w przypadku poważniejszych zranień również szybkiego działania.

Zatrzymanie krwawienia – ranę należy lekko ucisnąć czystą gazą lub opatrunkiem uciskowym. Jeśli krwawienie jest obfite i nie można go zatrzymać samodzielnie, natychmiast należy poszukać pomocy lekarskiej.
Oczyszczenie rany – w przypadku niewielkich skaleczeń wystarczy przed nałożeniem opatrunku przepłukać miejsce zranienia czystą, bieżącą wodą.
Dezynfekcja – ranę i okolice rany należy przemyć odpowiednim środkiem dezynfekującym (przeznaczonym do stosowania na rany).
Opatrunek – w przypadku niewielkich, płytkich i niepowikłanych ran ciętych można zastosować odpowiednich rozmiarów gazę opatrunkową lub kompres jałowy oraz mocujący plaster samoprzylepny. Większe rany wymagają specjalnych opatrunków absorpcyjnych i utrzymujących ranę w czystości. Niektóre z nich (na przykład te zawierające jony srebra) pomagają również w utrzymaniu czystości bakteriologicznej rany. Duże, głębokie, obficie krwawiące rany wymagają opatrunku uciskowego. Grubsza warstwa gazy lekko uciskająca ranę wchłania nadmiar krwi i czasowo obkurcza naczynia krwionośne, co sprzyja powstawaniu skrzepu blokującego dalsze krwawienie. Należy zabandażować nieco większy obszar. Jeżeli opatrunek przemięka, nie trzeba go zdejmować, dokłada się następny i ponownie bandażuje.

Zobacz: pielęgnacja i opatrywanie rany pooperacyjnej.

Czego NIE robić przy opatrywaniu ran ciętych?

Nie należy nigdy samodzielnie usuwać większych ciał obcych znajdujących się w ranie, zwłaszcza jeżeli rana obficie krwawi. Taką ranę należy obandażować razem z ciałem obcym i jak najszybciej przetransportować osobę zranioną na szpitalny oddział ratunkowy (SOR).
Nie powinno się używać do dezynfekcji rany środków chemicznych takich jak spirytus lub inny alkohol czy jodyna (w przypadku ran głębokich). Mogą one uszkodzić tkanki i opóźnić proces gojenia.

Rany tłuczone

Rany tłuczone to te zadane tępym narzędziem. Brzegi takiej rany są zazwyczaj nierówne, a sama rana narażona jest na duże ryzyko zanieczyszczenia. Mogą w niej pozostawać ciała obce. Jest też zwiększone ryzyko skrzepów, które sprzyjają zakażeniu.

Pierwsza pomoc w przypadku ran tłuczonych

Zatamowanie krwawienia – jeżeli występuje krwawienie, ranę należy delikatnie ucisnąć przy pomocy grubszego opatrunku czy na przykład czystego ręcznika.
Unieruchomienie – w przypadku podejrzenia złamania kości lub poważnego urazu nie wolno ruszać ani przesuwać zranionej części ciała.
Kompresy chłodzące – przy niewielkich ranach tłuczonych można zmniejszyć ból i obrzęk przy pomocy kompresów i opatrunków chłodzących.
Zaopatrzenie rany – jeżeli jest to rana stłuczona otwarta, należy przyłożyć jałowy opatrunek (jego grubość zależy od intensywności krwawienia). Całość trzeba unieruchomić bandażem lub elastyczną opaską.

Czego NIE robić przy opatrywaniu ran tłuczonych?

Nie należy stosować do przemywania rany środków drażniących – alkoholu, spirytusu i tym podobnych.
Jeżeli istnieje podejrzenie złamania pod żadnym pozorem nie można przesuwać ani zmieniać pozycji osoby poszkodowanej do czasu przyjazdu ratowników medycznych.

Oparzenia

Sposób zaopatrywania oparzeń zależy od mechanizmu ich powstania. Najczęściej spotykane są oparzenia termiczne, chemiczne, w wyniku działania radiacji jonizującej lub elektryczne.

Pierwsza pomoc w przypadku oparzeń

Usunięcie wszystkich elementów utrudniających dostęp do rany lub uciskających miejsce oparzenia – odzież, biżuteria i inne. Jeżeli czynność ta jest utrudniona, ubrania, paski, biżuterię należy rozciąć, nie dopuszczając do martwicy tkanek.
Określenie rodzaju i stopnia oparzenia – w przypadku oparzeń I i II stopnia natychmiastowa pomoc lekarza nie zawsze jest konieczna. Przy poważniejszych uszkodzeniach (III i IV stopień) bezwzględnie należy skontaktować się z medykami, podobnie jak w przypadku oparzeń przekraczających 10% powierzchni ciała (procent poparzonej powierzchni szacuje się, stosując metodę „dziewiątek” (głowa to 9%, ręka po 9% każda, plecy – 18%, brzuch 9% i tak dalej).
Chłodzenie – najważniejsza czynność podczas opatrywania ran oparzeniowych. Należy robić to pod bieżącą, chłodną wodą. Czas chłodzenia zależy od stopnia poparzenia: przy ranach I stopnia do 10 minut, II stopnia – do 30 minut. Przy poważniejszych oparzeniach czas powinien być krótszy – kilka minut.
Przepłukanie rany – pozwala usunąć ewentualne zanieczyszczenia i zneutralizować działanie substancji w przypadku oparzeń chemicznych.
Opatrunek – na rany I stopnia wystarczy założenie jałowego opatrunku, żelu chłodzącego lub opatrunku hydrożelowego. Oparzenia II stopnia wymagają opatrunków przyspieszających gojenie (na przykład z dodatkiem jonów srebra). Przy oparzeniach poważniejszych o wybranym sposobie leczenia i stosowaniu opatrunków zawsze decyduje lekarz.

Zobacz: opatrunki na oparzenia słoneczne.

Czego NIE robić przy opatrywaniu oparzeń?

Poza częstymi oparzeniami i skaleczeniami, kontrolowanymi ranami ciętymi (jak rany po operacji CC, wyrostka, tarczycy lub innej), ranami tłuczonymi czy rzadkimi w dzisiejszych czasach ranami postrzałowymi, można mieć do czynienia również z odmrożeniem, owrzodzeniem, otarciami, ranami szarpanymi... Każda z tych ran wymaga nieco innego postępowania i różnych opatrunków. Zachęcamy do przejrzenia informacji na ten temat.

Czytaj również: od wrzącego oleju po opatrunki hydrokoloidowe – historia opatrywania ran.

Źródła: