Zakażenie rany – profilaktyka, objawy, postępowanie

Zabezpieczenie rany przed zakażeniem, rozpoznanie potencjalnej infekcji rany i odpowiednie postępowanie w razie jej wystąpienia są kluczowe dla procesu gojenia. Zaniedbania w każdym z tych przypadków mogą mieć poważne konsekwencje – znacząco wydłużać powrót do formy, a w skrajnych sytuacjach nawet zagrażać życiu. Jak zatem zabezpieczać rany przed zakażeniem i co robić, gdy już rozwija się infekcja?

Jeśli chodzi o zakażenia ran, warto zapamiętać kilka prostych zasad, które w nieoczekiwanych okolicznościach mogą być niezwykle pomocne. Nie każda rana jest przecież raną „planowaną”, do której dochodzi w szpitalu, w kontrolowanych warunkach, podczas operacji wykonywanej przez specjalistów. Wiele zranień to efekt upadków, oparzeń czy przypadkowych skaleczeń – w domu, w lesie, nad wodą, na spacerze... gdziekolwiek. I nie zawsze ma się pod ręką w pełni wyposażoną apteczkę.

Nie w każdych okolicznościach da się to zrobić, ale zawsze należy podjąć działania profilaktyczne – takie, jakie są dostępne w danym miejscu i w danej chwili. Najważniejsze reguły postępowania profilaktycznego zakładają zachowanie jak najwyższego stopnia higieny.

• Jeśli to tylko możliwe, przed dotknięciem rany (w celu jej oczyszczenia czy zaopatrzenia) należy dobrze umyć ręce. Ciepła woda i mydło eliminują drobnoustroje bytujące na skórze dłoni, które mogłyby przedostać się do łożyska rany i wywołać jej zakażenie. Jeżeli nie ma możliwości umycia rąk, można skorzystać choćby z podręcznego żelu antybakteryjnego, jaki czasami nosi się przy sobie w kosmetyczce, lub nawet opłukać dłonie wodą mineralną, którą być może ma się ze sobą.
  
  
• Kolejnym krokiem zabezpieczającym jest próba oczyszczenia rany. Przemywając ją zwykłą wodą (może być wspomniana już mineralna) usuwa się brud, resztki zniszczonych tkanek czy ewentualnie drobne ciała obce (jak na przykład ziarenka piasku). Jeżeli potem użyje się jeszcze lawaseptyku (to płyn do fizycznego płukania rany z zawartością środka antyseptycznego), można również skutecznie odkazić ranę zagrożoną zakażeniem.
  
  
• Infekcji rany łatwiej zapobiec, jeśli zabezpieczy się ją opatrunkiem. Do różnych ran stosuje się różne typy zaopatrzenia i opatrunki specjalistyczne, jednak podstawowym wyborem w nagłej sytuacji jest zazwyczaj po prostu jałowa gaza, którą przytrzymuje na ranie silikonowy przylepiec, opaska kohezyjna, siateczkowy rękaw lub zwykły bandaż (wszystko zależy od rozległości i lokalizacji rany oraz od tego, czym się w danej chwili dysponuje w zakresie materiałów opatrunkowych). Potem dopiero dostosowuje się opatrunek do konkretnego rodzaju rany, wybierając na przykład opatrunek hydrożelowy na rany po oparzeniach czy hydrokoloidowy na otarcia lub inne zranienia.
  
  
• W przypadku, kiedy ma się do czynienia z poważnym urazem, a nie tylko drobnym skaleczeniem czy niewielkim otarciem, należy koniecznie pokazać ranę lekarzowi. Konsultacji medycznej wymagają między innymi rany duże, głębokie, mocno krwawiące, szarpane (jak po ugryzieniach zwierząt), rozległe oparzenia, oparzenia trzeciego stopnia i wyższe oraz wszystkie inne, które wymagają interwencji chirurga (na przykład ze względu na konieczność założenia szwów, usunięcia z rany większego ciała obcego, zatamowania krwotoku etc.).

Jest pięć charakterystycznych objawów zakażenia rany. Zaobserwowanie ich powinno skutkować natychmiastowym kontaktem z lekarzem.

• W przypadku infekcji ranyskóra wokół niej jest zaogniona i wyraźnie opuchnięta. Im większe jest nasilenie tego symptomu oraz im większy obszar jest objęty zaczerwienieniem i obrzękiem, tym większa pewność, że rana jest zakażona.
• Zainfekowana rana powoduje ból – często pulsujący (lub na przykład pieczenie). Miejsce zranienia i skóra wokół niego są tkliwe – zmiana opatrunków powoduje duży dyskomfort.
• Dla zakażonej rany charakterystyczny jest też wysięk (ropny lub ropno-krwisty). Wydzielina jest zazwyczaj gęsta i mętna.
• Rana objęta zakażeniem wydziela nieprzyjemny zapach. Świadczy to zazwyczaj o zaawansowanym stadium zakażenia w efekcie skolonizowania tkanek przezbakterie beztlenowe.
• Infekcja rany skutkuje również podwyższeniem temperatury ciała – w niektórych przypadkach może to być nawet dość wysoka gorączka. Przy zakażeniu chory ma ponadto ogólnie złe samopoczucie. Odczuwa osłabienie, zmęczenie, czasami także bóle głowy, nudności.

Rany zakażone musi obejrzeć i kontrolować lekarz, który decyduje o dalszym postępowaniu i podaje konkretne zalecenia. Zależnie od stadium zaawansowania zakażenia, kondycji zdrowotnej pacjenta i innych czynników mających wpływ na leczenie ran przewlekłych (bo rana zakażona zaliczana jest do takich ran) stosuje się odpowiednie środki farmakologiczne, czasami antybiotykoterapię, a niekiedy (i dzieje się to coraz częściej) specjalistyczne opatrunki NMWD – opatrunki bez substancji czynnych do terapii ran przewlekłych.