Roztocza w domu
– jak się ich pozbyć
i dlaczego warto to zrobić

To nie pierwszy raz kiedy mikroskopijne, niewidoczne gołym okiem organizmy mają niebagatelny wpływ na życie człowieka. Roztocza kurzu domowego są głównymi winowajcami alergii, astmy oraz różnych chorób skóry. Te małe pajęczaki są wszechobecne i mogą się pojawiać w różnych miejscach, zależnie od swojego gatunku i specyficznych wymagań środowiskowych. W ciepłym i wilgotnym otoczeniu szybko się rozmnażają, zwiększając swoją populację. Mogą być przenoszone przez wiatr, wodę, zwierzęta, a nawet ludzi, więc ich zasięg jest praktycznie nieograniczony.

Szacuje się, że jakieś 10-20% populacji ludzkiej cierpi na schorzenia związane z nadwrażliwością na alergeny roztoczy kurzu domowego. Około 300 milionów ludzi na świecie choruje na astmę, a u wielu z nich to właśnie roztocza są głównym czynnikiem wyzwalającym jej objawy. Katar sienny dotyka 10-30% dorosłych i do 40% dzieci. Roztocza mogą również wywoływać lub nasilać objawy atopowego zapalenia skóry, które dotyka do 20% dzieci i 3% dorosłych na świecie.

Roztocza to mikroskopijne pajęczaki należące do podgromady Acari, charakteryzujące się dużą różnorodnością gatunkową i szerokim zakresem siedlisk.

Zazwyczaj mają długość od 0,28 mm w przypadku samic do 0,35 mm u samców, choć niektóre gatunki mogą być większe. Ciało roztoczy jest podzielone na dwie główne części – gnatosoma (przednia część zawierająca aparat gębowy) i idiosoma (tylna część zawierająca większość narządów wewnętrznych). Od pozostałych pajęczaków odróżnia je brak wyraźnej segmentacji ciała. Dorosłe osobniki posiadają cztery pary odnóży, larwy – trzy pary. Roztocza mogą mieć różne kolory, w zależności od gatunku – od białego, przez czerwony, aż po brązowy.

Typowy cykl życiowy obejmuje jajo, larwę, nimfę (która może mieć kilka stadiów) i dorosłego osobnika. Większość roztoczy rozmnaża się płciowo, choć niektóre gatunki mogą rozmnażać się partenogenetycznie (bez zapłodnienia). Długość życia zależy od gatunku i warunków środowiskowych, ale zazwyczaj wynosi od kilku tygodni do kilku miesięcy.

Roztocza są wszechobecne i można je znaleźć w różnych środowiskach: w glebie, wodzie, na łodygach roślin, a także w domach i na zwierzętach. Roztocza w domu najczęściej rozwijają się w ciepłych, wilgotnych miejscach, takich jak łóżka, dywany, tapicerowane meble i zasłony. Z kolei roztocza pasożytnicze (np. Sarcoptes scabiei) bytując na zwierzętach, w tym ssakach, ptakach, a nawet owadach, wywołują choroby skóry u ludzi i zwierząt (na przykład) świerzb.

Dieta roztoczy jest zróżnicowana. Mogą być drapieżnikami, pasożytami, roślinożercami, saprofagami (odżywiają się martwą materią organiczną) lub wszystkożercami. Roztocza kurzu domowego żywią się głównie złuszczonym naskórkiem ludzkim i zwierzęcym.

Roztocza mogą znacząco wpłynąć na zdrowie ludzi, wywołując alergie i choroby skóry.

Alergia –główne alergeny pochodzą z odchodów roztoczy i fragmentów ich ciał, które dostają się do powietrza i są wdychane przez ludzi. Reakcje alergiczne na roztocza kurzu domowego mogą obejmować kichanie, katar, świąd oczu, kaszel, duszność oraz nasilenie objawów astmy. Diagnostyka alergii na roztocza obejmuje przeprowadzenie testów skórnych lub oznaczenie specyficznych przeciwciał IgE w surowicy krwi. Leczenie zazwyczaj przeprowadzane jest dwutorowo i obejmuje minimalizowanie obecności alergenu w otoczeniu uczulonej osoby oraz jeden ze sposobów radzenia sobie z objawami: leki antyhistaminowe, kortykosteroidy donosowe, leki przeciwastmatyczne, immunoterapia (odczulanie).

Świerzb – wywoływany przez świerzbowiec (Sarcoptes scabiei). Ten rodzaj roztoczy jest przyczyną choroby, ale nie wywołuje alergii. Głównym objawem świerzbu jest intensywny świąd, wysypka, grudki, pęcherzyki, a także charakterystyczne tunele w skórze. Świerzb jest zakaźny i przenosi się przez bezpośredni kontakt skórny oraz przez przedmioty, pościel czy ubrania. Leczenie obejmuje preparaty na bazie między innymi permetryny, iwermektyny, które stosuje się na całej powierzchni ciała.

Całkowite pozbycie się roztoczy z domu jest praktycznie niemożliwe, ponieważ są one wszechobecne i szybko się rozmnażają. Można jednak znacząco zredukować ich ilość i zminimalizować wpływ na zdrowie.

• Utrzymywanie czystości – oczyszczacze powietrza czy odkurzacze z filtrem HEPA skutecznie zatrzymują drobne cząstki, w tym roztocza i ich odchody. Regularne pranie zasłon i firan również zmniejsza ich ilość. Warto też ograniczyć w domu miejsca gromadzenia się kurzu: tapicerowane meble, dywany, wykładziny itd.
• Częste zmiany pościeli – roztocza w pościeli żyją 2-3 miesiące, jednak bardzo szybko się rozmnażają. Pościel, kołdry, narzuty i poduszki powinny być prane co najmniej raz w tygodniu w minimum 60°C. Roztocza giną w temperaturze powyżej 54°C w ciągu 1 godziny. Jeżeli temperatura zostanie podwyższona do 70°C roztocza zginą w ciągu 5 minut.
• Kontrola wilgotności – roztocza preferują wilgotne środowisko. Wilgotność powietrza w domu poniżej 50% ograniczy ich populację. Powietrze można osuszyć, zapewniając dobrą wentylację pomieszczeń, szczególnie w łazience i kuchni, lub przy użyciu osuszaczy powietrza czy klimatyzacji.
• Środki chemiczne – do zwalczania roztoczy kurzu w domu można stosować środki chemiczne (akaracydy), jednak należy to robić ostrożnie i zgodnie z instrukcjami producenta, aby uniknąć narażenia na toksyczne substancje.
• Wymiana materacy i poduszek – regularna wymiana materacy (co 8-10 lat) i poduszek (co 1-2 lata) ograniczy gromadzenie się roztoczy w pościeli.
• Zamrażanie przedmiotów – małe przedmioty, takie jak pluszowe zabawki, poduszki, można zamrozić na 24 do 48 godzin, aby zabić roztocza.
• Wystawianie przedmiotów na działanie promieni słonecznych – materace, fotele lub inne materiały, w których lubią gromadzić się roztocza kurzu można wystawiać na działanie słońca i promieniowania UV, które w ciągu kilku godzin zabije roztocza.

Stosowanie powyższych metod może znacząco zmniejszyć liczebność roztoczy w domu i ograniczyć ich negatywny wpływ na zdrowie domowników.

Źródła:

• https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/asthma