Odmrożenia – pierwsza pomoc

Choć niektórym może wydawać się to nieco dziwne, odmrożenie jest w pewnym sensie podobne do oparzenia. W obu przypadkach znacznie ma czynnik temperaturowy, oba te uszkodzenia skóry definiuje skala czterostopniowa, no i zarówno przy oparzeniach, jak i odmrożeniach pierwsza pomoc – prawidłowa pierwsza pomoc – jest niezwykle istotna.

Co to jest odmrożenie, jakie są objawy odmrożenia skóry, co charakteryzuje poszczególne stopnie odmrożeń i co robić, gdy do nich dochodzi? O tym w dzisiejszym artykule...

Odmrożenie to uszkodzenie tkanek związane z nadmierną utratą ciepła organizmu, która powoduje, że układ krwionośny nie funkcjonuje prawidłowo, nie odżywiając i nie doprowadzając tlenu do tak zwanych dystalnych części ciała – tych najbardziej narażonych na działanie niskich temperatur.

Powstawaniu odmrożeń, poza niskimi temperaturami rzecz jasna, sprzyjają towarzyszące im: wilgoć, wiatr, głód, niezdrowa dieta, alkohol, obcisłe ubranie, zmęczenie, choroby układu krążenia oraz współistniejące urazy, odwodnienie, brak ruchu...

Najczęściej (na przykład w ekstremalnych warunkach zimowych w górach, ale nie tylko) dochodzi do odmrożenia rąk (czy też samego odmrożenia palców), nosa, uszu, bardzo często zdarzają się także odmrożone stopy (odmrożone palce
u stóp).

Objawy odmrożenia (podobnie jak w przypadku oparzeń) zmieniają się w zależności od tego, z którym stopniem odmrożenia (w skali czterostopniowej) mamy do czynienia. Im dłuższy jest czas ekspozycji danej części ciała na niekorzystny czynnik (tutaj na niską temperaturę), tym wyższy jest stopień odmrożenia.

• Odmrożenie I stopnia
  To przejściowe zaburzenie mikrokrążenia, które objawia się lekkim bólem i zmianą koloru skóry, która może stać się blada, delikatnie sina i/lub zaczerwieniona. Charakterystycznym symptomem bywa też jej sztywność, swędzenie i/lub pieczenie oraz ewentualnie niewielki obrzęk odmrożonej części ciała.
• Odmrożenie II stopnia
  Takie odmrożenie jest o wiele głębsze (i z poważniejszymi konsekwencjami). Podobnie jak oparzenie II stopnia, można je poznać między innymi po woskowobiałej barwie skóry i pojawiających się na niej pęcherzach wypełnionych płynem surowiczym. Odczuwa się też rwący, piekący ból.
• Odmrożenie III stopnia
  W tym stadium odmrożenia dochodzi już – niestety – do miejscowej, powierzchniowej martwicy skóry, która jest procesem nieodwracalnym. Odmrożone fragmenty ciała są suche, twarde, sztywne, ciemne...
• Odmrożenie IV stopnia
  Najgorszą opcją jest czwarty stopień, w przypadku którego występuje martwica głęboka, skutkująca niekiedy samoistną amputacją odmrożonej części ciała (palec u stopy, fragment nosa, małżowina uszna...).

Podejrzewamy odmrożenie – co robić w takiej sytuacji? No cóż, podobnie jak przy pierwszej pomocy w oparzeniach termicznych, tak i przy odmrożeniach – o ile to możliwe – usuwamy bezpośrednią przyczynę – szukamy na przykład ciepłego miejsca, suchego ubrania etc. Oceńmy też po charakterystycznych objawach, z którym stopniem odmrożenia skóry mamy do czynienia, bo od tego zależą kolejne czynności.

Przy odmrożeniu I stopnia trzeba się zatroszczyć o ciepło (ogrzane pomieszczenie, ciepłe ubranie etc.), spróbować rozruszać (rozmasować) odmrożone stopy, palce, dłonie czy inną część ciała oraz koniecznie zjeść i napić się czegoś rozgrzewającego (nie alkoholu!).

Przy odmrożeniu II stopnia należy zrobić to samo, co przy pierwszym stadium, ale warto także odpowiednio zabezpieczyć rany odmrożeniowe, zakładając opatrunek hydrokoloidowy. Pod wpływem wydzieliny z pęcherzy dojdzie do wytworzenia specjalnego żelu, który wypełni ranę, zapewniając jej optymalne warunki gojenia.

Przy odmrożeniu III stopnia konieczna jest interwencja lekarska. W tak zwanym międzyczasie, udzielając pierwszej pomocy przy odmrożeniu w tym stadium, warto – jeśli tylko warunki na to pozwalają – unieruchomić odmrożoną część ciała oraz – w przypadku odmrożenia palców – oddzielić je od siebie powiedzmy jałową gazą.

Przy odmrożeniu IV stopnia niezbędna jest także fachowa pomoc. W tym przypadku niewiele można zrobić, trzeba jednak wiedzieć, czego NIE robić samodzielnie w takiej sytuacji. Otóź nie wolno niczym smarować odmrożenia, a szczególnie nie należy nacierać rany śniegiem!

Jak mówi stara, dobra zasada – zamiast leczyć, łatwiej zapobiegać. Rzeczywiście, w bardzo wielu przypadkach odmrożeń okazuje się, że można było ich, przy odrobinie wyobraźni, po prostu uniknąć. Remedium jest odpowiednio wygodna (nieuciskająca), ciepła i sucha odzież i obuwie, właściwa dawka ruchu, wysokokaloryczne jedzenie i picie, a także odstawienie używek – przynajmniej na czas wystawiania organizmu na trudne warunki temperaturowe.

W leczeniu ran odmrożeniowych do stopnia II włącznie doskonale sprawdzają się wspomniane już specjalistyczne opatrunki hydrokoloidowe.

***