Inkontynencja moczowa – Q&A nt. NTM

Kontynuując rozpoczęty jakiś czas temu cykl często pojawiających się pytań i odpowiedzi na nie, dziś proponujemy serię obejmującą ogólne zagadnienia związane z problemem nietrzymania moczu. Poniżej pigułka podstawowej wiedzy o inkontynencji. Zapraszamy do lektury!

Inkontynencja moczowa, inaczej nietrzymanie moczu (NTM), nie jest chorobą samą w sobie, ale objawem wskazującym na różne potencjalne zaburzenia lub problemy zdrowotne. Jest to stan, w którym dochodzi do niekontrolowanego wycieku moczu z pęcherza moczowego. Inkontynencja może mieć różne przyczyny (zła kondycja mięśni dna miednicy: po porodzie, menopauzie, w otyłości, choroby układu moczowego, schorzenia neurologiczne, starzenie się organizmu) i formy (inkontynencja wysiłkowa, nagląca, mieszana), a także stopnie nasilenia (lekki, średni, ciężki, najcięższy). Jej występowanie zawsze wpływa na jakość życia osoby dotkniętej tym problemem. Poza inkontynencją moczową jest jeszcze inkontynencja kałowa, czyli nietrzymanie stolca.

Nietrzymanie moczu może pojawić się w różnych okresach życia, u obu płcii być spowodowane przez różnorodne czynniki. Oto kilka typowych okoliczności i warunków, które mogą prowadzić do wystąpienia inkontynencji moczowej: zaawansowany wiek (65+), ciąża i poród, menopauza, nadwaga i otyłość, niezdrowy styl życia (stosowanie używek, brak ruchu) niektóre operacje i zabiegi medyczne w obrębie miednicy (np. usunięcie macicy, operacje prostaty), zaburzenia neurologiczne (stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona, udary mózgu, urazy kręgosłupa), choroby przewlekłe (cukrzyca), nawracające zapalenia dróg moczowych, zażywanie niektórych leków (diuretyki, środki przeciwpsychotyczne i inne).

Nietrzymanie moczu, czyli inkontynencja, jest stanem, w którym dochodzi do niekontrolowanego wycieku moczu. Może to być problem o charakterze epizodycznym, krótkotrwałym lub przewlekłym, a jego przyczyny mogą być różne. Rozpoznanie nietrzymania moczu opiera się na objawach, wywiadzie lekarskim i ewentualnie dodatkowych badaniach diagnostycznych. Wśród objawów inkontynencji są miedzy innymi: niekontrolowane wycieki moczu (na przykład podczas śmiechu, kaszlu, wysiłku albo na skutek nagłego, bardzo silnego parcia na mocz) oraz częstsza potrzeba oddawania moczu (także w nocy) i większe jego ilości. Diagnostyka obejmuje: dokładny wywiad medyczny, prowadzenie dziennika mikcji, badanie fizykalne oceniające stan mięśni dna miednicy, prostatę oraz badania dodatkowe (USG układu moczowego, badania moczu, badania urodynamiczne i inne.

Nietrzymanie moczu może mieć wiele przyczyn. Najważniejsze z nich to: osłabienie mięśni dna miednicy (szczególnie u kobiet lub w wyniku zmian związanych z wiekiem), nadreaktywny pęcherz, zaburzenia neurologiczne (udar, uraz kręgosłupa), zabiegi chirurgiczne (operacje ginekologiczne i urologiczne), zmiany hormonalne (menopauza i mniej estrogenów), otyłość (zwiększająca ciśnienie na pęcherz), infekcje układu moczowego (zapalenie pęcherza), przewlekłe zaparcia, niektóre choroby (cukrzyca, choroby sercowo-naczyniowe) i leki (przeciwdepresyjne, diuretyki). Inne są najczęstsze przyczyny nietrzymania moczu u mężczyzn, inne są przyczyny nietrzymania moczu u kobiet.

Nietrzymanie moczu u kobiet jest problemem, który może być leczony przez różnych specjalistów, w zależności od przyczyny i rodzaju inkontynencji. Może to robić ginekolog – zwłaszcza gdy problem związany jest z układem rozrodczym i na przykład osłabieniem mięśni dna miednicy po porodzie. Może to być także specjalista od układu moczowego, czyli urolog, lub lekarz łączący obie te specjalizacje – uroginekolog. W szczególnych przypadkach, gdy inkontynencja wynika z konkretnych schorzeń czy urazów, leczeniem zajmują się specjaliści innych dziedzin – na przykład neurolog. Bardzo często pacjentkami z nietrzymaniem moczu zajmują się fizjoterapeuci, którzy specjalizują się w terapii dna miednicy i pomagają wzmocnić mięśnie odpowiadające za kontrolę pęcherza. Na początku drogi terapeutycznej pojawia się jednak zwykle lekarz pierwszego kontaktu – zazwyczaj internista, który stawia pierwszą diagnozę, daje podstawowe zalecenia, kieruje na badania lub do innych specjalistów. Leczenie nietrzymania moczu często wymaga podejścia multidyscyplinarnego.

Farmakologię w leczeniu inkontynencji moczowej stosuje się dopiero wtedy, gdy nie przynoszą rezultatów inne metody, jak zmiana trybu życia (dieta, ruch), wypracowanie właściwych nawyków toaletowych, trening pęcherza, ćwiczenia mięśni dna miednicy czy indywidualna fizjoterapia uroginekologiczna. Najlepsze efekty, jeśli chodzi o leki podawane przy nietrzymaniu moczu, osiąga się w przypadku inkontynencji z naglącym parciem na mocz. Dostępne obecnie środki blokują receptory w ścianie pęcherza, co zmniejsza jego reaktywność. U kobiet po menopauzie stosuje się czasami lokalnie niskie dawki estrogenów, które pomagają w leczeniu objawów związanych z atrofią urogenitalną przyczyniającą się do nietrzymania moczu. Przy nokturii (częstym oddawaniu moczu w nocy) zażywa się niekiedy leki zmniejszające produkcję moczu.

Pytania o praktyczne aspekty zarządzania inkontynencją (używanie podpasek, wkładek urologicznych czy pieluch dla dorosłych) są dość częste. Na szczęście na rynku dostępnych jest wiele produktów higienicznych przeznaczonych dla osób borykających się z nietrzymaniem moczu. Rzeczywiście są specjalne podpaski urologiczne, a nawet tampony dla osób z inkontynencją, ale znacznie częściej sięga się po anatomiczne wkłady chłonne i siatkowe majtki lub wygodną bieliznę chłonną. Osoby z dużym nasileniem problemu używają zwykle pieluchomajtek.