Rany są uszkodzeniami struktur ciała, które mogą powstać na skutek różnych czynników, takich jak urazy, chirurgia, oparzenia lub choroby. Mogą występować na skórze, błonach śluzowych, w tkankach miękkich lub narządach wewnętrznych. W zależności od mechanizmu urazu i charakteru uszkodzenia, rany mogą mieć różne cechy i klasyfikacje. Wśród często spotykanych rodzajów zranień występują rany cięte,rany szarpane i rany kłute. Czym się różnią i jak je prawidłowo zaopatrzyć?
Rana cięta – charakterystyka
Rany cięte to rodzaj obrażeń, które powstają w wyniku przecięcia lub rozcięcia tkanek miękkich skóry. Mogą być powierzchowne i ograniczone do naskórka lub głębsze i obejmować tkanki podskórne, mięśnie, ścięgna, nerwy, naczynia krwionośne, a nawet narządy wewnętrzne.
Cechy charakterystyczne ran ciętych
- Ostre brzegi – są to równe linie, które wynikają z przecięcia tkanek za pomocą ostrego narzędzia, takiego jak ostrze czy na przykład szkło.
- Możliwość głębokiego uszkodzenia – rany cięte mogą sięgać głęboko w tkanki, penetrując warstwy skóry, tkanki podskórne, mięśnie, ścięgna, naczynia krwionośne lub narządy wewnętrzne; głębokość rany zależy od siły i rodzaju narzędzia, które spowodowało uszkodzenie.
- Krwawienie – intensywność krwawienia zależy od wielkości i lokalizacji rany, jak również od wielkości naczyń krwionośnych, które zostały przecięte.
- Ryzyko infekcji – głębokie rany cięte to duże ryzyko zakażenia, ponieważ mogą one wpuszczać bakterie i inne drobnoustroje w głąb tkanek.
- Długi proces gojenia i bliznowacenie – rany cięte, szczególnie te głębokie lub duże, mogą wymagać długiego czasu gojenia – zwłaszcza, jeśli zostały uszkodzone tkanki głębsze, takie jak nerwy czy ścięgna; mogą też pozostawić blizny, których wielkość, kształt i wygląd zależą od głębokości i lokalizacji rany, indywidualnych predyspozycji do bliznowacenia oraz prawidłowej opieki nad raną.
Rana cięta – pierwsza pomoc
Postępowanie jest uzależnione od głębokości rany i obfitości krwawienia. Należy zacząć od oczyszczenia, przemycia rany i dezynfekcji.
- Umycie rany – miejsce należy przemyć wodą lub solą fizjologiczną albo środkiem typu lawaseptyk (płyn
z substancją bioaktywną do mechanicznego przemywania rany). - Dezynfekcja – powinna zostać wykonana przy użyciu środków dezynfekcyjnych przeznaczonych do stosowania na rany. Nie należy używać spirytusu, innego alkoholu, jodyny.
- Osłona – opatrunek na ranę ciętą jest dobierany odpowiednio do jej wielkości. Najmniejsze skaleczenie wystarczy zaopatrzyć plastrem z opatrunkiem, do większych używa się jałowych gazików unieruchomionych następnie bandażem lub przylepcem. W przypadku obfitego krwawienia konieczny jest opatrunek uciskowy.
UWAGA!
Powyżej rany nie należy zakładać stazy w sytuacji, kiedy krwawienie można zatamować opatrunkiem uciskowym. Nie należy też samodzielnie usuwać ciał obcych i przedmiotów wbitych w ranę. Ich wyjęcie może w skrajnych sytuacjach spowodować masywny krwotok.
Rana szarpana – charakterystyka
Rany szarpane powstają na skutek rozdarcia, rozerwania lub szarpania tkanek miękkich (działanie różnych urządzeń, ugryzienie przez zwierzę i tym podobne).
Cechy charakterystyczne ran szarpanych
- Nieregularne, poszarpane brzegi – rany mają nierówny i niesymetryczny kształt, co wynika z rozdarcia tkanek na fragmenty; problemem jest też brak możliwości złączenia nierównych brzegów rany, co utrudnia założenie szwów.
- Nieregularna głębokość – uszkodzenia tkanek mogą sięgać od powierzchownego uszkodzenia skóry do głębszych warstw tkanek, takich jak mięśnie, ścięgna lub nawet narządy wewnętrzne.
- Rozległość uszkodzeń – rany szarpanemogą obejmować duże obszary ciała, co jest wyjątkowo niebezpieczne.
- Wysokie ryzyko infekcji – nieregularne brzegi i zanieczyszczenia, które mogą dostać się do wnętrza rany sprzyjają rozwojowi infekcji.
- Wydłużony czas gojenia – ze względu na nieregularne brzegi i rozległe uszkodzenia rany szarpane mogą goić się wolniej niż na przykład rany cięte.
Rana szarpana – pierwsza pomoc
Pierwszym krokiem powinno być dokładne odsłonięcie całej rany. Odzież należy zdjąć, rozciąć lub rozerwać. Jak najszybciej trzeba też pozbyć się biżuterii, opasek i wszystkich przedmiotów, które mogą zablokować przepływ krwi.
- Oczyszczanie – rany szarpane są obarczone wysokim ryzykiem zakażenia. Zranione miejsce należy starannie, kilkukrotnie przemyć wodą.
- Dezynfekcja – warto użyć środków antyseptycznych o szerokim spektrum, neutralnych dla tkanek. Nie zaleca się korzystania z wody utlenionej, która uszkadza tkanki i utrudnia gojenie. Według najnowszych wytycznych nie zaleca sięteż stosowania preparatów z okteidyną, która ma działanie toksyczne przy dłuższym pozostawaniu na powierzchni rany. Preparaty takie wymagają określonej procedury (krótkotrwałe stosowanie, wypłukiwanie ich z rany).
- Opatrunek – ranę szarpaną należy przykryć kompresem z jałowej gazy i unieruchomić bandażem lub na przykład elastyczną opaską kohezyjną. W przypadku silnego krwawienia należy dokładać kolejne warstwy opatrunku, każdorazowo dobrze je mocując na ranie.
UWAGA!
Z ran szarpanych nie należy usuwać ciał obcych, z wyjątkiem tych, których łatwo można się pozbyć podczas przemywania rany. Podczas opatrywania nie można też „na siłę” zbliżać brzegów rany, bo przy tym typie ran jest to utrudnione. W przypadku ran szarpanych, ważne jest jak najszybsze uzyskanie pomocy medycznej.
Rana kłuta – charakterystyka
Uszkodzenie w tym przypadku następuje na skutek przebicia lub przekłucia tkanek ciała ostrym i cienkim przedmiotem, takim jak nóż, igła, gwóźdź lub ostry odłamek.
Cechy charakterystyczne ran kłutych
- Niewielki, wąski otwór wlotowy – rany kłute mają zwykle wąskie otwory wejścia, które są proporcjonalne do średnicy narzędzia, które je spowodowało; czasem mogą być nawet trudne do zauważenia.
- Głębokość – rany mogą sięgać głęboko w tkanki, naruszając warstwy skóry, tkanki podskórne, mięśnie, ścięgna, a nawet narządy wewnętrzne, w zależności od siły i głębokości zranienia.
- Niewielkie krwawienie – w porównaniu do ran ciętych, rany kłute mogą powodować minimalne krwawienie, ze względu na ograniczone pole uszkodzenia tkanek; znaczne krwawienie może wystąpić, jeśli uszkodzone są większe naczynia krwionośne.
- Ryzyko powikłań – w przypadku ran kłutych powietrze i potencjalnie zanieczyszczenia mogą zostać zamknięte wewnątrz rany, co sprzyja rozwojowi bakterii; infekcja może prowadzić do ropienia rany, gorączki i stanu zapalnego.
- Ryzyko uszkodzeń wewnętrznych – w zależności od lokalizacji rany i siły, z jaką narzędzie przecięło tkanki, istnieje ryzyko uszkodzenia wewnętrznych struktur, takich jak narządy, naczynia krwionośne, nerwy czy ścięgna; sytuacja taka wymaga interwencji specjalisty.
Rana kłuta – pierwsza pomoc
W przypadku tych ran ryzyko zakażenia jest bardzo wysokie. Najniebezpieczniejsze są rany kłute brzucha i klatki piersiowej. Rany kłute klatki piersiowej są poważnym urazem, w wyniku którego może dochodzić do uszkodzeń narządów wewnętrznych (płuca, serce, naczynia krwionośne lub osierdzie). Tamponada opłucnowa występuje, gdy zgromadzony płyn (na przykład krew) lub powietrze w jamie opłucnowej (przestrzeń między opłucną wewnętrzną a zewnętrzną) utrudnia prawidłowe funkcjonowanie płuca. Może to prowadzić do trudności
w oddychaniu i ograniczenia dostępu tlenu do organizmu. Takie rany wymagają natychmiastowej pomocy medycznej. W każdym przypadku należy jednak je prawidłowo zabezpieczyć.
- Zabezpieczenie – miejsce zranienia trzeba zabezpieczyć jałowym opatrunkiem. Jeżeli w ranie tkwi przedmiot, należy go starannie obłożyć opatrunkami i ustabilizować, aby nie przesuwał się i nie poruszał
w trakcie transportu rannego. - Dezynfekcja – jedynie niewielkie i płytkie rany kłute można we własnym zakresie zdezynfekować środkiem antybakteryjnym (do stosowania na rany) i osłonić plastrem z opatrunkiem lub jałową gazą.
- Opatrunek BCS/RCS – BCS (Bezpośredni Opatrunek Wstrząsowy) i RCS (Rozszerzony Opatrunek Wstrząsowy) to dwie metody zaopatrywania ran, które mogą być stosowane w przypadku ran kłutych klatki piersiowej w celu zapobieżenia tamponadzie opłucnowej i osierdzia oraz zmniejszenia ryzyka wstrząsu.
UWAGA!
Nie należy dotykać rany kłutej! Ważne jest też, aby nie usuwać samodzielnie narzędzia, które pozostaje w ranie. Należy unikać przemywania rany wodą, ponieważ może to prowadzić do wprowadzenia zanieczyszczeń do wnętrza rany. W przypadku ran kłutych zawsze niezbędna jest pomoc lekarska!
***
Źródła: