Powikłania poporodowe – uszkodzenia odbytu. Objawy, przyczyny, leczenie

Powikłanie poporodowe w postaci uszkodzenia zwieraczy odbytu i w konsekwencji nietrzymania stolca to problem występujący u części kobiet, które mają za sobą trudne porody. Związane jest to z osłabieniem mięśni zwieraczy odbytu w wyniku nadmiernego ich rozciągnięcia podczas porodu lub na skutek zastosowania określonych procedur medycznych, jak przykładowo próżnociąg położniczy czy nacięcie krocza, które prowadzą niekiedy u kobiety do problemów z kontrolą wypierania stolca i gazów.

Podczas porodu – szczególnie, gdy jest on długotrwały i trudny – zwieracze odbytu mogą ulec rozciągnięciu (mowa wtedy o słabych zwieraczach odbytu) lub nawet uszkodzeniu. Powikłania takie zdarzają się po porodach siłami natury. Czynniki ryzyka stanowią między innymi:

• przedłużająca się, trwająca wiele godzin, trudna akcja porodowa, która wymaga bardzo dużego wysiłku od rodzącej,
• duże dziecko lub występowanie makrosomii (dziecko z nadmiernie dużą masą ciała w stosunku do norm dla danego okresu ciąży i płci); mimo braku jednoznacznej definicji uważa się, że noworodek z masą urodzeniową powyżej 4 kg może być uznany za makrosomicznego,
• użycie w czasie porodu kleszczy lub próżnociągu położniczego,
• wykonanie u ciężarnej nacięcia krocza (epizjotomii) albo głębokie pęknięcie krocza (III lub IV stopnia).

Uszkodzenie odbytu po porodzie naturalnym może wystąpić u niektórych kobiet również z powodu rozciągnięcia lub naderwania tkanek okołoodbytniczych podczas zbyt szybkiego porodu. To zdarzenie może prowadzić do nasilonego bólu, dyskomfortu i wielu innych późniejszych problemów, jak nietrzymanie kału.

Oprócz inkontynencji kałowej powstającej w wyniku uszkodzenia odbytu z przyczyn wspomnianych powyżej, nietrzymanie kału może nastąpić w wyniku uszkodzenia w czasie porodu nerwów kontrolujących mięśnie odbytu. Przyczyną mogą być również zaburzenia hormonalne (po porodzie może występować zmniejszenie poziomu estrogenów, co wpływa na funkcjonowanie mięśni dna miednicy).

Głównymi objawami uszkodzenia zwieraczy odbytu są:

• ·nietrzymanie stolca i gazów (nazywane również inkontynencją kałową),
• trudności w zatrzymaniu wypierania stolca oraz wymuszony charakter jego oddawania,
• zwiększona częstotliwość uwalniania gazów i uczucie niekompletnego wypróżniania.

Ten nieprzyjemny i frustrujący problem może występować z różnym nasileniem – od łagodnego stanu do ciężkich przypadków inkontynencji kałowej, które kwalifikują się do leczenia chirurgicznego.

Problem nietrzymania kału zawsze wymaga konsultacji lekarskiej i podjęcia szybkiego działania. W trakcie leczenia niezbędne jest również zachowanie prawidłowej higieny i stosowanie odpowiednich środków chłonnych zwiększających komfort pacjenta. Do dyspozycji pozostają pieluchomajtki, majtki i wkłady chłonne, a także kosmetyki dbające o kondycję skóry okolic intymnych, które pozwalają zachować kwaśny płaszcz ochronny na jej powierzchni. Większość tego typu zaopatrzenia można zamówić online. Osoby, którym przysługuje refundacja NFZ na środki higieny osobistej, mogą zrealizować swoje zamówienie, korzystając z serwisu hartmanndlapacjenta.pl. Na tej samej stronie można też zamawiać darmowe próbki wkładów anatomicznych, pieluchomajtek i innych produktów dla pacjentów z inkontynencją, jak również skorzystać z fachowej porady w zakresie dopasowania odpowiednich artykułów higieny osobistej.

Sposób leczenia poporodowych uszkodzeń zwieraczy odbytu dobierany jest na podstawie indywidualnej oceny stanu danej pacjentki i zależy od nasilenia objawów oraz stopnia osłabienia mięśni. Jakie metody mogą stosować kobiety borykające się z problemem nietrzymania kału po porodzie?

• Ćwiczenia tak zwanych mięśni Kegla (MDM – mięśnie dna miednicy) – zaleca się wykonywanie regularnych ćwiczeń, które poprawiają kondycję MDM, w tym wzmacniają zwieracze odbytu. Jest to też jedna z podstawowych metod pomocnych w przypadku nietrzymania moczu – powikłania występującego dość często po porodzie naturalnym.
• Fizjoterapia – w przypadkach bardziej zaawansowanych fizjoterapeuci mogą pomóc w zaprojektowaniu indywidualnego programu rehabilitacji, który ma na celu wzmocnienie mięśni i poprawę kontroli nad oddawaniem stolca. Obejmuje on zazwyczaj ćwiczenia mięśni Kegla, biofeedback, elektrostymulację oraz edukację z zakresu zdrowego stylu życia i nawyków, które mogą wpływać na kondycję dna miednicy (unikanie przeciążenia podczas podnoszenia ciężkich przedmiotów i kontrolowanie nawyków wypróżniania).
• Farmakoterapia – w niektórych przypadkach inkontynencji kałowej lekarz może zdecydować o zastosowaniu leków wspomagających u kobiety kontrolę mięśni odbytu.
• Biofeedback – technika polegająca na monitorowaniu aktywności mięśni zwieraczy odbytu podczas ćwiczeń, aby zwiększyć świadomość i kontrolę nad tymi partiami mięśniowymi.
• Zastosowanie toksyny botulinowej – u niektórych kobiet, zwłaszcza gdy inne metody nie przynoszą rezultatów, rozważa się iniekcje z botoksu w mięśnie zwieraczy odbytu, aby tymczasowo wzmocnić ich działanie.
• Zabiegi chirurgiczne – w przypadkach ciężkich uszkodzeń może być konieczne wykonanie zabiegu chirurgicznego w celu naprawy mięśni zwieraczy odbytu.

Z powyższych metod jedynie ćwiczenia mięśni dna miednicy można stosować bez konsultacji lekarskiej i wykonywać je samodzielnie. Pozostałe sposoby leczenia wymagają spotkania z lekarzem położnikiem lub specjalistą urologiem. Jeśli występują objawy nietrzymania kału lub moczu po porodzie, nie należy zwlekać z wizytą u specjalisty, pomimo dyskomfortu psychicznego, jaki w wielu przypadkach sprawiają tego rodzaju problemy. Im wcześniej rozpocznie się leczenie, tym większa jest szansa na osiągnięcie poprawy lub całkowite wyleczenie schorzenia.