Co oznacza kolor moczu i dlaczego warto to obserwować?

Kolor moczu to jedna z jego właściwości fizycznych, którą można zaobserwować samodzielnie. Jaki kolor powinien mieć mocz? Prawidłowa barwa moczu określana jest zwykle jako słomkowa, często zdarzają się jednak odstępstwa od takiej normy. Czy to powód do niepokoju? Co oznacza kolor moczu inny niż żółty?

Jasny, ciemny mocz, zielony, pomarańczowy, mocz brązowy, różowy, czerwony, biały, niebieski, szary, czarny... Kolor moczu może być bardzo różny, a zależy on przede wszystkim od diety i zażywanych leków. Niekiedy barwa moczu, zwłaszcza jeśli nie jest to symptom odizolowany, może wskazywać na określone schorzenia czy procesy toczące się w organizmie. Profilaktycznie warto więc to kontrolować.

Prawidłowy kolor moczu opisuje się jako „słomkowy”. Czy odstępstwa od tego są powodem do niepokoju i co może oznaczać zmiana barwy moczu? Oto kilka przykładów...

Mocz żółty może być jaśniejszy lub ciemniejszy. Zależy to od kilku czynników – między innymi od tego, jak dużo płynów się przyjmuje. Jasnożółty mocz świadczy o dobrym nawodnieniu organizmu, natomiast bardzo żółty mocz (i o większej gęstości) wskazuje na deficyt w tym zakresie. Może towarzyszyć gorączce i fizycznemu sforsowaniu organizmu. Warto również pamiętać, że to, czy pojawia się jasny mocz czy ciemny mocz (ciemnożółty) zależy też od pory dnia (pierwsza – poranna mikcja daje zwykle inne efekty niż mikcja wieczorna).

Niemal przezroczysty mocz, bez żadnego zabarwienia, wskazuje zwykle na przyjmowanie dużej ilości płynów. Jeśli towarzyszą mu inne symptomy, może oznaczać przewodnienie organizmu.

Mocz pomarańczowy może pojawić się z dość prozaicznego powodu – gdy w codziennej diecie jest dużo karotenu. Osoby, które jedzą dużo marchwi czy regularnie piją soki marchewkowe, obserwują zwykle u siebie nie tylko zmianę zabarwienia skóry, ale także moczu. Pomarańczowy mocz może wiązać się też z niektórymi chorobami wątroby.

Mocz brązowy pojawia się na przykład po rabarbarze. Jest też oznaką odwodnienia organizmu lub zwykłego przetrenowania, na którym cierpią mięśnie. Bywa jednak też czasami jednym z objawów choroby nerek lub wątroby.

Zielonkawy mocz lub mocz niebieskawy to najczęściej wynik przyjmowanych leków i suplementów. Mogą tak działać niektóre witaminy z grupy B oraz środki przeciwzapalne aplikowane w przypadku stanów zapalnych w drogach moczowych. Podobny efekt (mocz zielony lub niebieski) wywołuje spożywanie produktów spożywczych z mocnym, sztucznym barwnikiem. U panów taki kolor może wskazywać na zapalenie gruczołu krokowego. Niekiedy przyczyną jest bakteryjne zakażenie pałeczką ropy błękitnej.

Mocz różowy lub czerwonawy może mieć kilka przyczyn. Zabarwienie takie obserwują na przykład kobiety
w okresie menstruacji, gdy krew menstruacyjna miesza się z moczem w trakcie mikcji. Różowy może być również kolor moczu po burakach. Barwa taka utrzymuje się zwykle dzień lub dwa po zjedzeniu buraczanej potrawy. Inne przyczyny zmiany barwy na czerwoną lub różową wiążą się z obecnością krwi w moczu. Ta wskazuje najczęściej zwykle na infekcję występującą w drogach moczowych (na przykład zapalenie pęcherza) lub – rzadziej – na poważniejsze schorzenia układu moczowego.

Mocz biały (mlecznobiały) to najpewniej mocz z dużą zawartością ropy i/lub śluzu. W takiej sytuacji można podejrzewać, że w układzie moczowym rozwija się ropne zakażenie bakteryjne.

Mocz szary lub nawet czarny pojawia się u osób z nadmiarem żelaza w organizmie (na przykład na skutek jego długotrwałej suplementacji). Jeżeli towarzyszą mu inne niepokojące objawy, może być także symptomem poważnych schorzeń ogólnoustrojowych. Należy to koniecznie skonsultować z lekarzem.

Reasumując... Prawidłowy kolor moczu zmienia sięna skutek wybranej diety, niektórych leków oraz chorób –
i w takiej kolejności należy rozpatrywać ewentualne przyczyny. Na początek trzeba zastanowić się nad spożywanymi produktami. Jeśli są wśród nich na przykład: buraki, rabarbar, jeżyny, jagody, bób, szparagi, marchew, kurkuma, artykuły spożywcze ze sztucznymi barwnikami, zapewne to one są odpowiedzialne za zmianę barwy moczu. Jeśli kolor powraca do normy po maksymalnie dwóch dniach i nie występują żadne inne niepokojące objawy, najprawdopodobniej wszystko jest w porządku. „Chwilowa” zmiana koloru moczuto również efekt zbyt małej ilości wypijanych płynów, za dużego wysiłku fizycznego, podwyższonej temperatury ciała czy menstruacji. Osoby obserwujące u siebie zmienioną barwę moczu przez dłuższy czas, powinny się zastanowić, czy nie jest to wynik długotrwałego zażywania niektórych leków lub suplementów. Mogą to być witaminy z grupy B, preparaty z żelazem lub inne regularnie przyjmowane medykamenty. W przypadku tych ostatnich należy dokładnie zapoznać się z ulotką, w której musi znajdować się stosowna informacja, lub zapytać lekarza, czy dany lek daje skutki uboczne w postaci zmienionej barwy moczu. Jeżeli chodzi o choroby, w których jednym z symptomów może być nieprawidłowy kolor moczu, są to przede wszystkim infekcje i schorzenia rozwijające się w układzie moczowym(pęcherz, nerki) – ale także między innymi choroby wątroby.

Zobacz też: badanie moczu – proste, nieinwazyjne i wiele mówiące