Rodzaje ran i opatrunków na rany

Skaleczenie, oparzenie, owrzodzenie… Różne są rodzaje ran i różnie się je opatruje. Poznajmy podstawowe klasyfikacje, aby – w razie potrzeby – prawidłowo dobrać opatrunek do charakteru uszkodzenia skóry i zastosować właściwą „terapię”.

Czego innego wymaga odbudowująca się po poparzeniu tkanka, czego innego rana pooperacyjna, inaczej należy potraktować odleżyny, a inaczej na przykład skórną infekcję… 

W tym zakresie funkcjonuje wiele podziałów. Zależnie od wybranego klucza klasyfikacji, dzielimy rany między innymi ze względu na przyczynę ich powstania, głębokość i/lub rozległość, łatwość czy też stadium gojenia (rany ostre i przewlekłe, trudno gojące się rany) etc. Rozróżnieniem, które może być w największym stopniu istotne w kontekście ewentualnego dobrania leczenia, a tym samym i opatrunku do rany, może być (poza etapem gojenia) podział uwzględniający mechanizm jej powstawania. Mamy tutaj dwa rodzaje ran…

• Rany pojawiające się na skutek działania czynników zewnętrznych, czyli różnego rodzaju mechaniczne urazy (otarcia, skaleczenia rany cięte, kłute, szarpane, tłuczone, ukąszenia… mieszczą się tutaj także rany pozabiegowe) oraz oparzenia (termiczne, chemiczne) i odmrożenia.
• Rany będące efektem działania czynników wewnętrznych (choroba organizmu), do których należą przede wszystkim rany krążeniowe (rozwijające się na skutek nieprawidłowości w układzie krążenia) czy nowotworowe.

Podobnie sprawa wygląda z rodzajami opatrunków na rany. Nie ma tu jednej – uniwersalnej klasyfikacji. Dzielimy opatrunki między innymi ze względu:

• na ich kształt i przypisanie w związku z tym do konkretnej części ciała (opatrunek na oko, opatrunek na palec, opatrunek na głowę, opatrunek na nos, stopy, okolice lędźwiowe…), 
• ze względu na ich działanie i właściwości (antybakteryjny opatrunek ze srebrem, opatrunek hydrokoloidowy, alginianowy, hydroaktywny i inne).
  
  Najogólniejszym i najistotniejszym obecnie rozróżnieniem jest podział na opatrunki tradycyjne i opatrunki specjalistyczne. Te pierwsze (do których należą na przykład kompresy z gazy czy włókniny) stosuje się dość powszechnie – zazwyczaj w przypadku niegroźnych urazów, głównie w celu mechanicznego zabezpieczenia rany – dla komfortu normalnego funkcjonowania. Natomiast te drugie (hydrokoloidowe, opatrunki hydrowłókniste, opatrunki alginianowe, opatrunek ze srebrem…) to rozwiązania nowej generacji, które nie tylko fizycznie zabezpieczają ranę przed czynnikami z zewnątrz, ale aktywnie wspomagają też proces jej leczenia, przyspieszając gojenie i dodatkowo redukując ból.

Oto kilka przykładów najczęstszych zastosowań…

• Na rany po oparzeniach, a także na odleżyny w początkowej fazie ich powstawania lub ostatniej fazie gojenia, w tak zwanej wilgotnej terapii ran, stosujemy opatrunek hydrożelowy, jako jeden z najbardziej uniwersalnych opatrunków specjalistycznych. Dzięki utrzymywaniu za jego pomocą wilgotnego środowiska w ranie, goi się ona szybciej i mniej boli. Unikamy też ryzyka powstania blizn na odbudowującej się właśnie skórze. Opatrunek tego typu działa kojąco, bo chłodzi. Polecany jest raczej przy ranach przewlekłych, rzadziej przy ostrych.
• Dobrym opatrunkiem na rany z wysiękiem (małym i umiarkowanym) jest opatrunek hydrokoloidowy. Nie tylko zapewnia on ranie pożądaną w procesie gojenia wilgoć i elastyczność brzegów, ale również – jako opatrunek chłonny – absorbuje czysty bakteryjnie wysięk oraz chroni ranę przed wnikaniem do niej bakterii z zewnątrz. Opcję tę zaleca się zarówno przy oparzeniach (do stopnia II włącznie), jak i przy odleżynach (w drugiej i trzeciej fazie gojenia).
• W przypadku ran z widocznymi cechami infekcji, wybieramy opatrunki zawierające jony srebra. Jony srebra wykazują właściwości antybakteryjne i dobrze sprawdzają się w leczeniu trudno gojących się ran. Bardzo skuteczne oczyszczanie zakażonej rany zapewniają także opatrunki alginianowe. Kiedy mija obrzęk, ból, normuje się temperatura, a z rany nie sączy się żadna wydzielina, oznacza to, że infekcja została zwalczona.
• Po przebytych zabiegach czy operacjach, profilaktycznie konieczne są opatrunki pooperacyjne i pozabiegowe, które skutecznie chronią ranę przed zakażeniem, odpowiednio ją wentylując – ani zbyt suche, ani zbyt wilgotne środowisko nie jest bowiem dobre dla prawidłowego i szybkiego gojenia rany. Opatrunki takie niwelują również dolegliwości bólowe i zwiększają poczucie komfortu pacjenta, dobrze przylegając do jego ciała, ale nie przywierając do samej rany.
  
  Oczywiście w przebiegu leczenia różnego rodzaju ran, a nawet w kolejnych stadiach procesu gojenia jednej rany, potrzebne są różne rodzaje opatrunków. Nawet przy lekkich, powierzchownych zranieniach, które nie są bolesne i nie przeszkadzają w codziennym funkcjonowaniu, warto zabezpieczyć je opatrunkiem, aby ewentualne zaburzenie procesu gojenia nie doprowadziło do stanu przewlekłego. Bezwzględnie konieczne jest to natomiast w przypadku ran otwartych, zakażonych, ran z dużym wysiękiem, tkliwych, bolesnych, bardzo głębokich, rozległych, trudno gojących się.