Opieka nad osobą leżącą – profilaktyka odleżyn

Odleżyny i leczenie odleżyn to jedne z większych problemów, z jakimi borykają się opiekunowie niemobilnych osób starszych, ludzi z niepełnosprawnościami ruchowymi, ciężko i przewlekle chorych, którzy prawie lub w ogóle nie ruszają się z łóżka. Prawidłowa opieka nad chorym leżącym to bardzo istotny aspekt profilaktyki przeciwodleżynowej. Jak zapobiegać odleżynom?

Zapobieganie odleżynom u osób, które większość czasu – z powodów zdrowotnych – spędzają w pozycji leżącej, jest niezwykle istotne, ponieważ odleżyna jest raną bardzo bolesną i bardzo trudno się goi, a skutki przewlekłości tego procesu mogą być groźne. Odleżyny to zazwyczaj problem długo hospitalizowanych pacjentów, ludzi sparaliżowanych czy schorowanych seniorów w bardzo zaawansowanym wieku. Leczenie odleżyn jest skomplikowane i czasochłonne, dlatego warto zadbać o taką opiekę nad osobą leżącą, która uwzględnia najważniejsze punkty profilaktyki odleżyn.

Odleżyny to uszkodzenia skóry, tkanki podskórnej, a czasami także mięśni i kości, które powstają na skutek długotrwałego ucisku w jednym miejscu, a co za tym idzie – niedokrwienia i niedotlenienia tych fragmentów ciała. Rany odleżynowe powstają zwykle tam, gdzie części kostne stykają się z podłożem – u leżących chorych są to więc najczęściej: okolica krzyżowa, pośladki, biodra, pięty, kostki... Najpierw powstają ogniska martwicy skóry, które z czasem przechodzą w owrzodzenia. Rany stają się coraz rozleglejsze i coraz głębsze, często dochodzi do zakażeń. Odleżyna jest bolesna i niebezpieczna.

Opieka nad osobą leżącą to nie tylko karmienie, przebieranie i mycie. To także dbanie o jej komfort
i samopoczucie oraz – przede wszystkim – profilaktyka odleżyn! Niedopuszczenie do ich rozwoju oszczędza choremu bólu, a opiekunowi kłopotów związanych z opatrywaniem i leczeniem przewlekłych ran.

W profilaktyce przeciwodleżynowej istotnych jest kilka rzeczy:

• Opiekując się chorym leżącym, należy pamiętać, aby co jakieś 2 lub 3 godziny zmieniać jego pozycję
  – z leżenia na plecach na leżenie na boku lub odwrotnie, przekręcać go z prawego na lewy albo z lewego na prawy bok, jeśli to możliwe sadzać od czasu do czasu... Im więcej różnych pozycji ciała – tym lepiej, bo unika się nadmiernego i długo trwającego ucisku w jednym miejscu.
• Profilaktyka odleżyn to również stosowanie w przypadku ludzi unieruchomionych w łóżkach specjalnych materacy czy poduszek przeciwodleżynowych. Mają one niejednolitą, nierówną, zmieniającą się powierzchnię (dzięki odpowiedniej konstrukcji i mechanizmom umożliwiającym utrzymywanie wewnątrz różnego ciśnienia powietrza). Ta zmienność powoduje, że u osoby leżącej ucisk na różne partie ciała rozkłada się bardziej równomiernie.
• Osoby leżące powinny mieć zapewnione przyjazne dla skóry ubrania i pościel. Sprawdzają się gładkie, delikatne tkaniny z poślizgiem, które nie powodują otarć, nie drapią, nie wywołują uczuleń. Ubrania nie powinny być obcisłe, poszewki należy regularnie zmieniać, do prania używać najdelikatniejszych detergentów. O skórę unieruchomionych pacjentów trzeba dbać wyjątkowo.
• W zapobieganiu odleżynom bardzo istotna jest również pielęgnacja i higiena ciała. Regularne mycie to absolutna podstawa, ale znaczenie ma także odpowiednia ochrona skóry, której – przy pomocy dobrze dobranych kosmetyków – trzeba koniecznie zapewnić nawilżenie i odżywienie. Skóra przesuszona, cienka, osłabiona łatwiej ulega uszkodzeniom niż ta, której dostarcza się niezbędne wsparcie w postaci odżywczych balsamów, nawilżających kremów, ochronnych olejków i tym podobnych preparatów.
• Aby oddalić ryzyko powstania odleżyn u leżących pacjentów, konieczne jest zwrócenie uwagi na ich codzienną dietę. W tej sytuacji nie może to być przypadkowe menu. Potrawy muszą być bogate w białko, witaminy i minerały, które są istotne dla kondycji ludzkiej skóry. Nie wolno zapominać ponadto o systematycznym nawadnianiu organizmu. Jest to ważne nie tylko ze względu na prawidłowość procesów ogólnoustrojowych, ale wpływa także (niejako od wewnątrz) na stan nawilżenia skóry.
• W miarę możliwości dobrze również aktywować mięśnie chorego i pobudzać jego krążenie poprzez ćwiczenia (na przykład poruszanie kończynami) – zwłaszcza jeśli taki leżący w domu pacjent nie ma zapewnionej opieki fizjoterapeuty.