Rak jądra – objawy, przyczyny, leczenie

Rak jądra dotyczy przede wszystkim młodych mężczyzn – do 35 roku życia. Jest stosunkowo rzadkim nowotworem i bardzo dobrze rokuje, zwłaszcza przy wczesnym wykryciu. Dzięki nowoczesnym terapiom wskaźnik wyleczalności raka jąder jest wysoki – nawet w zaawansowanych przypadkach. Co mówią statystyki?

Nowotwór jądra stanowi około 1,6% wszystkich nowotworów u mężczyzn, ale jest najczęstszym nowotworem u młodych mężczyzn (20-44 lata). Szczyt zachorowań przypada na wiek 20-35 lat (25% wszystkich nowotworów w tej grupie wiekowej). Wskaźnik 5-letniego przeżycia dla wszystkich stadiów raka jądra wynosi mniej więcej 95%. Około 10-20% pacjentów ma przerzuty w momencie diagnozy, ale nowoczesne terapie raka jądra dają dobre rokowania nawet w takich przypadkach.

Klasyfikacja nowotworów jądra opiera się głównie na typie komórek, z których wywodzi się nowotwór. Wyróżnia się dwa główne ich typy – zarodkowe i niezarodkowe.
W pierwszej grupie, która stanowi zdecydowaną większość przypadków, istnieją dwa główne podtypy – nasieniaki i nienasieniaki. Wywodzą się one z komórek odpowiedzialnych za produkcję plemników. Stanowią około 95% przypadków raka jądra.

• Nasieniaki – rozwijają się powoli i zwykle są mniej agresywne. Występują głównie u mężczyzn w wieku 30-40 lat. Nasieniaki są bardzo wrażliwe na radioterapię i chemioterapię, co daje bardzo dobre rokowania, nawet w bardziej zaawansowanych stadiach. U młodszych dorosłych mężczyzn pojawia się najczęściej nasieniak klasyczny, u starszych – nasieniak spermatocytowy.
• Nienasieniaki – to bardziej agresywne nowotwory, które rozwijają się szybciej niż nasieniaki i są bardziej zróżnicowane pod względem komórkowym. Częściej występują u mężczyzn w wieku 20-30 lat. Ze względu na swoją agresywność nienasieniaki zwykle wymagają intensywniejszej chemioterapii. Należy do nich rak zarodkowy (agresywny nowotwór, który często rozprzestrzenia się poza jądro), kosmówczak (bardzo rzadki, ale agresywny rodzaj nowotworu jądra, który często rozprzestrzenia się do płuc, mózgu lub innych części ciała), potworniak (zawiera różne typy komórek, często dobrze zróżnicowany), guz pęcherzyka żółtkowego (najczęściej występuje u małych dzieci, z bardzo dobrymi rokowaniami; u dorosłych jest bardziej agresywny).
• Nowotwory mieszane – zawierają różne kombinacje typów nowotworów, na przykład nasieniak, rak zarodkowy i potworniak. Stanowią około 40% przypadków raka jądra. Leczenie tych nowotworów zależy od dominującego typu komórek.

Wśród guzów niezarodkowych, które stanowią mniej niż 5% nowotworów jądra i wywodzą się z komórek podporowych lub śródmiąższowych, wyróżnia się:

• guzy z komórek Leydiga (produkujących testosteron) – bywają łagodne lub złośliwe; zazwyczaj powodują objawy związane z nadprodukcją hormonów, przykładowo przedwczesne dojrzewanie u dzieci lub zaburzenia hormonalne u dorosłych;
• guzy z komórek Sertolego (wspierających rozwój plemników) – podobnie jak guzy z komórek Leydiga mogą być łagodne lub złośliwe;
• nowotwory wtórne (przerzutowe) – czasami przyczyną raka jądra są przerzuty z innych narządów jak prostata, płuca, jelito grube czy pęcherz moczowy; nowotwory te są rzadsze i mają inne rokowania oraz wymagają leczenia dostosowanego do pierwotnego miejsca nowotworu;
• guz gonadotropowy (GCT) – rzadszy rodzaj nowotworu, który wytwarza hormony gonadotropowe; zazwyczaj wykrywany jest na podstawie podwyższonych poziomów hormonów we krwi.

W przypadku wykrycia raka jądra we wczesnym stadium (I), wskaźnik wyleczeń wynosi około 99%. Oznacza to, że prawie wszyscy pacjenci przeżywają co najmniej 5 lat po diagnozie i leczeniu. Nawet w bardziej zaawansowanych stadiach (III), kiedy rak rozprzestrzenił się na węzły chłonne lub inne organy, szanse na wyleczenie są bardzo wysokie. W przypadku raka jądra z przerzutami wskaźnik wyleczenia wynosi około 73-80%, w zależności od zakresu przerzutów i reakcji na leczenie. Tutaj wprowadzenie chemioterapii z cisplatyną znacząco poprawiło wyniki leczenia raka jądra, szczególnie w zaawansowanych przypadkach.

Przyczyny tego nowotworu nie są dokładnie znane, ale istnieje kilka czynników ryzyka, które mogą zwiększać prawdopodobieństwo jego wystąpienia.

• Wnętrostwo (nieschodzenie jądra) – mężczyźni, u których jedno lub oba jądra nie zstąpiły do moszny w okresie rozwoju prenatalnego, mają wyższe ryzyko zachorowania na raka jąder.
• Historia raka jąder w rodzinie – posiadanie bliskiego krewnego (ojca lub brata) z rakiem jąder zwiększa ryzyko wystąpienia choroby; ponadto jeśli ktoś wcześniej przeszedł raka jednego jądra, istnieje większe ryzyko, że rak pojawi się również w drugim jądrze.
• Zespół Klinefeltera – to genetyczne zaburzenie wpływa na poziom hormonów, zwiększając ryzyko rozwoju raka jąder.
• Pochodzenie etniczne – rak jąder jest częstszy u mężczyzn rasy białej.
• Czynniki środowiskowe – chociaż nie ma jednoznacznych dowodów, niektóre badania sugerują, że narażenie na pewne substancje chemiczne lub promieniowanie może zwiększać ryzyko raka jąder.
• Wady wrodzone układu moczowo-płciowego – mężczyźni z wrodzonymi wadami takimi jak spodziectwo (nieprawidłowe umiejscowienie ujścia cewki moczowej), mają wyższe ryzyko zachorowania.

Objawy początkowe raka jąder są słabo zauważalne i obejmują nieznaczne powiększenie jąder lub niewielki, wyczuwalny guz jądra. Z czasem symptomy zaczynają się różnić w zależności od stadium choroby. Oto najczęstsze z nich:

• Powiększenie lub guzek jądra – najczęstszym objawem jest zgłaszany przez mężczyzn wyczuwalny, bezbolesny guzek lub obrzęk w jądrze. Może być on jednostronny lub dotyczyć obydwu jąder.
• Ból lub dyskomfort w jądrze lub mosznie – występuje tylko u części chorych.
• Zmiany w wielkości jądra – pojawiające się bez wyraźnej przyczyny.
• Nagromadzenie płynu w mosznie – nagłe gromadzenie się płynu w mosznie powoduje wyraźne jej powiększenie.
• Ból w dolnej części pleców, podbrzuszu lub pachwinie – w bardziej zaawansowanych stadiach raka mogą pojawić się bóle w tych obszarach.

W przypadku rozprzestrzenienia się raka, pojawiają się objawy związane z przerzutami: ból w klatce piersiowej lub kaszel (w przypadku przerzutów do płuc), powiększenie węzłów chłonnych, zmęczenie, utrata masy ciała lub apetytu.

Schemat leczenia raka jądra zależy od typu nowotworu, jego stadium oraz indywidualnych czynników związanych z pacjentem. Współczesna medycyna oferuje kilka skutecznych metod.

• Orchidektomia – zabieg chirurgiczny usunięcia jądra. Jest najczęściej pierwszym krokiem w leczeniu raka jądra. Zabieg ten jest konieczny do zdiagnozowania oraz wyeliminowania nowotworu. Jest to standardowy sposób leczenia raka we wczesnym stadium. W niektórych przypadkach konieczne może być również chirurgiczne usunięcie węzłów chłonnych w jamie brzusznej, zwłaszcza gdy rak się rozprzestrzenił.
• Radioterapia – stosowana głównie w przypadku nasieniaków, które są bardziej wrażliwe na promieniowanie.
• Chemioterapia – skuteczna w zaawansowanych przypadkach. Często stosowana w leczeniu nienasieniaków, zwłaszcza jeśli pojawiły się przerzuty. Może być również stosowana jako leczenie uzupełniające po operacji, aby zmniejszyć ryzyko nawrotu.
• Terapia celowana – w niektórych sytuacjach, zwłaszcza w bardziej zaawansowanych stadiach, mogą być stosowane nowoczesne terapie celowane, które koncentrują się na specyficznych mutacjach komórek nowotworowych.

Po usunięciu jądra pacjenci powinni być poddawani regularnym badaniom kontrolnym krwi oraz tomografii komputerowej (CT), aby w porę wykryć ewentualne nawroty choroby. Warto pamiętać, że chemioterapia wpływa na płodność. W związku z tym, przed rozpoczęciem leczenia często zaleca się skorzystanie z banku nasienia. Większość mężczyzn po leczeniu raka jądra wraca do normalnego życia. Możliwe są operacje rekonstrukcyjne jak wstawienie silikonowej protezy jądra, które pomagają poprawić komfort psychiczny pacjenta i zachować naturalny wygląd moszny.

Zaleca się, aby mężczyźni regularnie (najlepiej raz w miesiącu) wykonywali samobadanie jąder. Badanie to powinno być przeprowadzane po kąpieli lub prysznicu, kiedy skóra moszny jest rozluźniona. Należy zwrócić uwagę na wszelkie guzki, zgrubienia, zmiany w wielkości lub kształcie jąder, a także na obrzęki lub uczucie ciężkości. Każda niepokojąca zmiana powinna być skonsultowana z lekarzem. Chociaż nie ma jednoznacznych dowodów na to, że dieta lub ćwiczenia bezpośrednio wpływają na ryzyko raka jąder, prowadzenie zdrowego stylu życia poprawia ogólną kondycję organizmu i wzmacnia układ odpornościowy. Ponadto mężczyźni, zwłaszcza ci z grupy ryzyka (na przykład z historią wnętrostwa lub rodzinną historią raka jąder), powinni regularnie odwiedzać urologa w celu wykonania profesjonalnych badań kontrolnych.

Test ciążowy w pewnych przypadkach może wykryć raka jąder, choć nie jest to standardowa metoda diagnozy. Dzieje się tak dlatego, że niektóre nowotwory jąder, szczególnie kosmówczak oraz pewne typy nienasieniaków, mogą wydzielać hormon hCG (gonadotropina kosmówkowa ludzka). Hormon ten jest również produkowany w trakcie ciąży i wykrywany w standardowych testach ciążowych. Jeśli mężczyzna z nowotworem jądra ma podwyższony poziom hCG, test ciążowy może dać wynik pozytywny. Wymaga to jednak dalszych, bardziej szczegółowych badań takich jak badanie krwi na obecność markerów nowotworowych oraz diagnostyka obrazowa (przykładowo USG jądra).

Czytaj także: rak prącia.

Źródła:

• https://onkologia.org.pl/pl/nowotwor-jadra-czynniki-ryzyka
• https://testicularcancersociety.org/pages/about-tc