In het jaar 1847 werd Ignaz Semmelweis zijn idee door de medische gemeenschap verworpen. Vandaag staat hij echter bekend als de “redder van de moeders”. Zijn werk lag aan de basis van onze moderne ziekenhuishygiëne en antisepsis.
1847, in het ‘Allgemeines Krankenhaus’ te Wenen was het slechts een paar minuten lopen van de hall van de pathologiezaal naar de nieuwe afdeling verloskunde, toen nog twee afzonderlijke werelden. Deze korte afstand scheidde leven en dood, ziekte en gezondheid. Tijdens hun rondes moesten artsen en studenten in opleiding leren om over te schakelen van hun onderzoek naar hoe een leven eindigt naar het begeleiden van nieuw leven. Voor Dr Semmelweis, was het echter moeilijk om deze twee werelden gescheiden te houden. Diep verontrust door het hoge cijfer van kraambedkoorts en doden op de nieuwe afdeling verloskunde – met een gemiddelde van 10% en pieken tot 30% – was hij overtuigd dat er een verband was. En vooral toen hij zich besefte dat de andere afdeling verloskunde in het ziekenhuis een lager sterftecijfer had.
Dr Ignaz Semmelweis dacht dat de kiemen op de handen van het medisch personeel vanuit de pathologiezaal onbewust werden overgedragen naar de nieuwe afdeling verloskunde en zo postpartum infecties bij de nieuwe moeders veroorzaakten. Zonder wetenschappelijke middelen om zijn thesis te kunnen bewijzen, koos hij voor een andere aanpak onder vorm van een eenvoudig experiment. Hij plaatste een kom met een chloorkalk oplossing tussen de pathologiezaal en de afdeling verloskunde en vroeg aan zijn collega’s om telkens zij voorbijkwamen hun handen te wassen. De resultaten waren indrukwekkend en ontegensprekelijk. Het sterftecijfer daalde tot 0,3%. Sommige maanden waren er zelfs helemaal geen overlijdens.
Een man die zwemt tegen de stroom in
Vandaag is Dr Semmelweis voor het medische korps “de redder van de moeders.” Tijdens zijn leven werd Dr Semmelweis door zijn tijdgenoten echter minder aanvaard dan verwacht. Dr Bernhard Küenburg, President van de Semmelweis Foundation, legt uit, “Natuurlijk had hij aanhangers of vroege adopters. Er waren echter ook collega’s die hem openlijk bekritiseerden maar die dan privé, op hun afdeling hun handen desinfecteerden. Veel zogenoemde experten kozen er echter voor om hem te blijven negeren en zo zou het ‘Allgemeines Krankenhaus’ te Wenen eventueel aan zijn functie een einde stellen.”
Semmelweis keerde naar zijn geboorteland Hongarije terug en introduceerde handdesinfectie in twee ziekenhuizen in Budapest, waar hij een gelijkaardig succes boekte. Toen collega’s met hem bleven spotten, schreef hij open brieven waarin hij hen beschuldigde verantwoordelijk te zijn voor de dood van vrouwen en kinderen. Uiteindelijk werd hij onder dwang naar een inrichting gestuurd waar hij stierf onder mysterieuze omstandigheden.
Zijn nalatenschap is vandaag duidelijk voelbaar in ziekenhuisafdelingen over de hele wereld verspreid. Dr Küenburg benadrukt, “Semmelweis zijn werk lag aan de basis van de moderne ziekenhuishygiëne en antisepsis. Voor 1847, was het nog niet helemaal duidelijk dat een infectie meestal via de handen van het ziekenhuispersoneel wordt veroorzaakt. Semmelweis legde niet enkel de basis voor handhygiëne, maar hij was een van de eerste om zijn argumenten op klinische bewijsmateriaal te baseren. Dat algemene antisepsis niet in Oostenrijk en Hongarije startte kan enkel aan zijn vijanden worden toegeschreven.”
Semmelweis zijn reputatie werd pas decennia later hersteld toen Lister het bestaan van pathogenen d.m.v. een microscoop kon aantonen. Pasteur en Koch volgden hem al zeer snel op met hun baanbrekend werk over de theorie van de ziektekiemen. Uiteindelijk was het officieel. Dr Semmelweis was geen “kwakzalver”, maar een visionair. Vandaag bestaat er een begrip – de Semmelweis reflex – een soort van reactie op nieuwe kennis omdat deze in tegenspraak is met de bestaande normen.
De uitoefening van het Semmelweis’ nalatenschap
Vandaag is het de ‘Semmelweis Foundation ‘ die het werk en de passie van de arts voortzet. Dr Küenburg verklaart, “Onze eerste doelstelling is het publiek en de medische gemeenschap bewust maken over nosocomiale infecties en handhygiëne – en blijven werken aan meer veiligheid in de ziekenhuizen en minder infecties.” De stichting werkt dikwijls samen met de WHO en organiseert een conferentie voor deskundigen om professionals van Centraal en Oost-Europa in contact te brengen met internationale collega’s. ‘’ Door experten van verschillende landen samen te brengen hopen wij het thema ‘hygiëne’ te stimuleren. Tijdens onze laatste Semmelweis Conferentie nodigden wij, bijvoorbeeld, als gastheer Prof Didier Pittet uit die binnen de WHO een wereldwijde campagne leidt om de op alcohol-gebaseerde handdesinfectie tot een internationale norm te herleiden.”
2018 is de 200ste verjaardag van Dr Semmelweis in Buda, Hongarije. Het is eveneens 20 jaar dat HARTMANN in Hongarije aanwezig is. Alíz Benko, Sales Manager, benadrukt dat Semmelweis niet vergeten is. Hungary herdenkt jaarlijks zijn geboortedag en zijn naam siert veel instituten voor hoger onderwijs en conferenties.
Hongarije kent zoals vele landen, de voordelen van handhygiëne maar de overbelasting in de gezondheidszorg bemoeilijkt een optimale navolging. HARTMANN zoekt manieren om te helpen. Alíz weidt er verder over uit, “Ons Hand Hygiëne Evolutie Concept stemt precies overeen met de initiatieven van de overheid, zoals de EFOP-2.2.18-17 voor complexe infrastructuur- verbeteringen in de gezondheidszorg. Dit helpt ziekenhuizen om programma’s voor verbetering van de handhygiëne toe te passen, de compliance van de gezondheidswerkers en de ultieme veiligheid voor de patiënt te boosten.” Het bedrijf werkt ook met de ‘Hand-in-Scan Company’ – die de handhygiëne ondersteunt met een hulpmiddel om te testen hoe goed de handen werden gedesinfecteerd. Het noemt de Semmelweis Scanner. Semmelweis zou erg tevreden zijn geweest.